Muốn giữ gìn, nuôi dưỡng và thực hành Bồ-đề tâm và Bồ-tát nguyện này, người sơ phát tâm cần phải thọ giới Bồ-tát. Giới Bồ-tát chính là tư lương, là kim chỉ nam cho Bồ-tát sơ phát tâm hành trì. Giới Bồ-tát y theo Kinh Điển Đại Thừa thành lập có nhiều loại. Ví dụ Phạm Võng Bồ-tát Giới, Du-già Bồ-tát giới, Ưu-bà-tắc Bồ-tát giới v.v..., nhưng tựu trung không ngoài Tam Tụ Tịnh Giới. Tam tụ tịnh giới của Bồ-tát gồm: (1) Nhiếp luật nghi giới, tức Bồ-tát phát thệ giữ gìn luật nghi, không làm tất cả các điều ác; (2) Nhiếp thiện pháp giới, tức Bồ-tát phát thệ tu tập thiện pháp, làm tất cả việc lành; (3) Nhiêu ích hữu tình giới, tức Bồ-tát phát thệ từ bi cứu độ tất cả chúng sinh.

​

   Thực ra, hằng ngày trong Thiền môn khi thọ trai, cúng quá đường đều có Tam tụ tịnh giới. Đây chính là phần tam đề, tức ăn ba miếng cơm để quán tưởng. Miếng cơm thứ nhất đọc: "Nguyện không làm các điều ác." Đây là "nhiếp luật nghi giới." Miếng cơm thứ hai đọc: "Nguyện vâng làm các việc lành." Đây là "nhiếp thiện pháp giới." Miếng cơm thứ ba đọc: "Thệ nguyện độ tất cả chúng sinh." Đây chính là "nhiêu ích hữu tình giới". Như vậy, mỗi ngày chúng ta đều thọ Bồ-tát giới, tụng Bồ-tát giới! Nhưng phần lớn chúng ta lại không biết được việc này. Thậm chí có người chỉ cúng quá đường như một nghi thức hằng ngày (routine) mà không có chánh niệm để huân tu đạo nghiệp.

​

   Bút giả thiết nghĩ, mỗi bữa ăn không những tu sĩ mà cư sĩ tại gia, nhất là những vị đã thọ Bồ-tát giới, ít nhất nên thực hành pháp "tam đề" này để thực tập chánh niệm, nuôi dưỡng đạo tâm và huân tu đạo nghiệp.

   Lại nữa, theo lời Phật dạy, muốn thọ "Bồ-tát tam tụ tịnh giới" đúng như Pháp, chúng ta phải sám hối tội lỗi từ vô lượng kiếp đến nay. Vì sao? Vì tội lỗi trong quá khứ là chướng ngại khiến chúng ta không đắc giới. Giới Pháp vô thượng của đức Phật cũng giống như vị ngon cam lộ cần phải đựng vào đồ sạch sẽ. Cũng vậy, chúng ta phải sửa soạn thân tâm mình thanh tịnh trước khi lãnh thọ giới pháp. Không những thọ Bồ-tát giới cần sám hối làm tiền phương tiện, mà muốn thọ tất cả giới pháp khác, từ năm giới tại gia cho đến tỳ-kheo giới, đều cần phải sám hối.

​

   Nhưng ý nghĩa sám hối sâu xa, có "sự tướng" và có "lý tánh". Sám hối về sự là phải một lòng tha thiết bày tỏ lỗi lầm đã gây tạo nơi ba nghiệp sáu căn, ăn năn sám hối, quyết không tái phạm. Sám hối về lý là phải có trí tuệ Bát-nhã quán chiếu tội tánh vốn không, chứng ngộ chân như, tội liền tiêu diệt. Ví như nhà tối trăm năm vừa thắp sáng đèn bóng đêm liền hết! Sự và lý viên dung, tùy theo căn cơ mà ứng dụng. Cho nên, người phát Bồ-đề tâm, thực hành sám hối cần phải "thâm nhập kinh tạng" để có chánh kiến vững chắc với pháp môn mình hành trì.

​

   Sáng sớm hôm nay thức dậy, bút giả duyệt Đại Tạng Kinh bỗng gặp một đoạn kinh văn tuyệt hay trong Kinh Tâm Địa Quán nói về Sám Hối và Tam Tụ Tịnh Giới. Sự tín giải của bút giả trước đây về sự lý sám hối như được ấn chứng một lần nữa từ những lời dạy này của đức Phật! Trong niềm Pháp hỷ này, bút giả đã phiên dịch ra Việt ngữ để giới thiệu đến quý Phật tử và học trò đang theo nghe giảng "Sám Hối Sáu Căn" hằng tuần online với Tu Viện Thiện Tường. Đây cũng được xem như là tài liệu tham khảo cho phần tu học hằng tuần của chúng ta.

​

   Kính mời đại chúng đọc kỹ và khéo tư duy đoạn kinh Tâm Địa Quán, được bút giả trích dịch để mọi người hiểu rõ hơn ý nghĩa, công đức và phương pháp sám hối như thế nào.

​

Vì nhân duyên này chúng hữu tình

Nếu muốn tu chứng đại Bồ-đề

Khởi lòng đại bi với chúng sinh

Nên thọ ba tụ Bồ-tát giới.

​

Nếu muốn thọ giới đúng như pháp

Phải nên sám hối diệt tội lỗi

Có mười nhân duyên sinh khởi tội

Thân ba, miệng bốn, ý có ba.

​

Sinh tử vô thủy tội vô cùng

Biển cả phiền não sâu không đáy

Nghiệp chướng cao như núi tu-di

Tạo nghiệp vì do hai loại khởi.

​

Đó là hiện hành và chủng tử

Tạng thức giữ gìn mọi hạt giống

Như bóng theo hình chẳng rời thân

Tất cả các thời chướng Thánh đạo.

​

Gần thì chướng quả vui nhân thiên

Xa lại chướng quả vô thượng giác

Tại gia hay rước nhân phiền não

Xuất gia cũng phá giới thanh tịnh.

​

Ai biết sám hối đúng như Pháp

Tất cả phiền não đều tiêu trừ

Giống như kiếp lửa hoại thế gian

Đốt sạch tu-di và biển cả.

​

Sám hối đốt cháy củi phiền não

Sám hối bước lên đường sinh thiên

Sám hối chứng được vui tứ thiền

Sám hối mưa xuống ngọc ma-ni.

​

Sám hối thêm thọ mạng kim cang

Sám hối vào được cung thường lạc

Sám hối ra khỏi ngục ba cõi

Sám hối nở đóa hoa Bồ-đề.

​

Sám hối thấy gương tròn lớn Phật

Sám hối đến được nơi bảo sở

Nếu ai sám hối đúng như pháp

Nên tu theo hai loại quán môn.

​

Một là quán môn: sự diệt tội

Hai là quán môn: lý diệt tội

Quán sự diệt tội có ba phẩm

Chia làm ba căn thượng, trung, hạ.

​

Nếu có thượng căn cầu tịnh giới

Phát đại tinh tấn tâm bất thoái

Thiết tha thành khẩn rơi nước mắt

Thương cảm khắp thân máu rướm ra.

​

Để tâm Tam Bảo khắp mười phương

Và các chúng sinh trong sáu nẻo

Quỳ thẳng chắp tay lòng chẳng loạn

Tỏ bày, rửa tâm cầu sám hối:

​

“Kính nguyện ba đời mười phương Phật

Xin đại từ bi thương xót con

Trong nẻo luân hồi không nương tựa

Đêm dài sinh tử mãi đắm mê.

​

Con là phàm phu đầy triền phược

Cuồng tâm điên đảo khắp phan duyên

Nhà lửa ba cõi khổ não phiền

Vọng nhiễm sáu trần không ai cứu.

​

Con sinh trong nhà nghèo hạ tiện

Không được tự tại thường chịu khổ

Cha mẹ của con người tà kiến

Vì con tạo tội, nghiệp thế này.

​

Kính nguyện chư Phật đại từ tôn

Thương con hộ niệm như con một

Sám hối một lần khống tái phạm

Như Lai ba đời xin chứng minh.”

​

Sám hối dũng mãnh người như vậy

Gọi là thượng phẩm cầu tịnh giới

Nếu có trung căn cầu tịnh giới

Một lòng dũng mãnh sám hối tội.

​

Ràn rụa nước mắt không tự biết

Xuất hạn mồ hôi tha thiết thưa:

“Con nay bày tỏ từ vô thủy

Đã tạo sinh tử nghiệp trần lao

​

Ngưỡng nguyện Phật dùng nước đại bi

Rửa bụi trần bao bao phiền não

Giúp sáu căn con sạch tội chướng

Ban cho ba tụ Bồ-tát giới.

​

Con nguyện kiên trì không thoái chuyển

Tiến tu độ thoát chúng sinh khổ

Tự chưa được độ trước độ người

Tận cùng vị lai không đứt đoạn.”

​

Siêng tu dũng mãnh người như vậy

Không tiếc thân mạng cầu bồ-đề

Cảm ứng Tam Bảo tướng linh dị

Gọi là trung phẩm đại sám hối.

​

Có người hạ căn cầu sám hối

Phát khởi vô thượng Bồ-đề tâm

Rơi lệ thương khóc lông tóc dựng

Sinh tàm quý sâu tội mình làm.

​

Đối trước Tam Bảo trong mười phương

Cho đến chúng sinh trong sáu nẻo

Chí thành giãi bày từ vô thủy

Đến nay đã làm khổ chúng sinh

​

Khởi tâm đại bi không chướng ngại

Không tiếc thân mạng sám ba nghiệp.

Tội mình đã làm đều kể hết

Điều ác chưa làm không còn tạo.

​

Ba hạng sám hối như thế ấy

Là giới thanh tịnh vào bậc nhất.

Dùng nước hổ thẹn rửa trần lao

Thân tâm thành pháp khí thanh tịnh.

​

Này thiện nam tử ông nên biết

Đã nói tịnh quán các loại sám

Nơi đó sự lý không sai biệt

Chi do căn duyên nên chẳng đồng.

​

Nếu muốn tu tập quán chánh lý

Xa lìa tất cả mọi tán loạn

Mặc áo mới sạch ngồi kiết già

Nhiếp tâm chánh niệm lìa các duyên

​

Thường quán diệu pháp thân chư Phật

Thể tánh không lặng bất khả đắc.

Tất cả các tội tánh như như

Vì duyên điên đảo vọng tâm khởi.

​

Tướng tội như vậy xưa nay không

Trong ba đời đều bất khả đắc.

Không trong không ngoài không chính giữa

Tánh tướng như như đều bất động

​

Chân như diệu lý vượt danh ngôn

Chỉ có Thánh trí thông đạt được.

Chẳng có, chẳng không, chẳng có không

Chẳng phải không có, chẳng không không

​

Bao hàm pháp giới chẳng sinh diệt

Chư Phật xưa nay một thể đồng.

Kính nguyện chư Phật thương gia hộ

Diệt được tất cả điên đảo tâm

​

Nguyện con sớm ngộ nguồn chân tánh

Mau chứng được Phật đạo Vô thượng.

Nếu có thiện nam đủ lòng tin

Ngày đêm quán chiếu diệu lý không

​

Tất cả tội chướng tự tiêu trừ

Đây là tối thượng trì tịnh giới.

Nếu người quán biết thật tướng không

Diệt được tất cả các trọng tội.

​

Giống như gió lớn thổi lửa dữ

Đốt cháy cỏ cây số vô lượng.

Các thiện nam tử quán chân thật

Môn bí yếu này của chư Phật.

​

Nếu muốn giảng rộng cho mọi người

Không nên nói cùng kẻ vô trí.

Tất cả chúng sinh hạng phàm ngu

Nghe xong sinh nghi, tâm bất tín.

​

Còn người trí nghe sinh tín giải

Niệm niệm quán sát ngộ chân như.

Mười phương chư Phật đều hiện tiền

Diệu quả Bồ-đề tự nhiên chứng.

​

    Sa-môn Sakya Minh-Quang dịch và giới thiệu

    Tu Viện Thiện Tường, ngày 15/03/2021